QANDLI DIABETNING ASORATLARI VA ULARNI OLDINI OLISHDA PROFILAKTIKANING O‘RNI
Keywords:
qandli diabet, diabetning asoratlari, kardiovaskulyar kasalliklar, neuropatiya, nefropatiya, retinopatiya, diabetik oyoq, profilaktika, parhez nazorati, jismoniy faollik, dori-darmon muolajalari, sog‘liqni saqlash, kasallikni oldini olishAbstract
Qandli diabet (QD) — bu gepatozugur metabolik kasallik bo‘lib, uning asosiy xususiyati insulin gormoni yetishmovchiligi yoki uning samaradorligining pasayishi natijasida qondagi glyukoza darajasining doimiy ravishda oshib borishidir. Qandli diabetning uzoq muddatli asoratlari inson salomatligiga jiddiy xavf tug‘diradi va turli organ tizimlarining faoliyatini buzadi. Ushbu maqolada qandli diabetning asosiy asoratlari, jumladan, kardiovaskulyar kasalliklar, neuropatiya, nefropatiya, retinopatiya va diabetik oyoq kabi murakkab holatlar batafsil tahlil qilinadi. Shuningdek, qandli diabet asoratlarining rivojlanishini oldini olishda profilaktikaning o‘rni va samarali profilaktika strategiyalari, jumladan, parhez nazorati, jismoniy faollik, dori-darmon muolajalari, va bemorlarni o‘z vaqtida kuzatib borishning ahamiyati ko‘rsatib o‘tiladi. Profilaktika choralarining qo‘llanilishi kasallik asoratlari xavfini sezilarli darajada kamaytiradi, bu esa bemorlarning hayot sifatini yaxshilash va sog‘liqni saqlash tizimiga tushadigan yukni kamaytirish imkonini beradi. Maqola sog‘liqni saqlash mutaxassislari, endokrinologlar, shuningdek, qandli diabet bilan og‘rigan bemorlar uchun dolzarb bilimlarni taqdim etadi va kasallik asoratlarini kamaytirishda profilaktikaning muhimligini yana bir bor tasdiqlaydi.
References
1. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas, 10th Edition, 2021. Pp. 35-78.
2. American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes—2024. Diabetes Care. 2024;47(Supplement 1):S1–S250.
3. Мўминова М.Т., Каримова Д.М. Қандли диабет ва унинг асоратлари. Тошкент: ТДПИ, 2020. Б. 45-92.
4. Abdullaeva N., Karimov B. Epidemiology and management of diabetes mellitus in Uzbekistan. Central Asian Journal of Medicine. 2022;3(2):12-20.
5. Всемирная организация здравоохранения. Глобальный отчет по сахарному диабету. Женева, 2021. С. 23-65.
6. Xalqaro diabet tadqiqotlari markazi. Diabetning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar. T.: 2023. B. 10-48.
7. Джураева Ш.М., Турсунов Ж.А. Қандли диабетнинг эндокринологиядаги ўрни ва муолажаси. Тошкент: Медицинa, 2019. Б. 55-87.
8. Нурматов Б.Т. Қандли диабет ва юрак-қон томир касалликлари. Т.: Ўзбекистон Миллий Университети нашри, 2021. Б. 65-104.
9. Wild S., Roglic G., Green A., Sicree R., King H. Global prevalence of diabetes: estimates for the year 2000 and projections for 2030. Diabetes Care. 2004;27(5):1047-1053.
10. Forbes J.M., Cooper M.E. Mechanisms of diabetic complications. Physiological Reviews. 2013;93(1):137-188.
11. Kharroubi A.T., Darwish H.M. Diabetes mellitus: The epidemic of the century. World Journal of Diabetes. 2015;6(6):850-867.
12. Zimmet P., Alberti K.G.M.M., Shaw J. Global and societal implications of the diabetes epidemic. Nature. 2001;414(6865):782-787.
13. American Heart Association. Cardiovascular disease and diabetes. Circulation. 2018;137:e67–e492.
14. Шарипова Н.Қ. Қандли диабетнинг профилактикаси ва асоратлари. Тиббий фанлар илмий журнали. 2022;3(2):45-53.
15. Riddle M.C. Glycemic management of type 2 diabetes: current and future therapies. The Lancet. 2017;389(10085):223-236.
16. Moghissi E.S., Korytkowski M.T., DiNardo M., et al. American Association of Clinical Endocrinologists and American Diabetes Association consensus statement on inpatient glycemic control. Endocr Pract. 2009;15(4):353-369.
17. Abdullaeva N., Toshpulatov B. Advances in diabetes care and management in Central Asia. Journal of Endocrinology and Metabolism. 2023;13(1):75-88.
