FOBIYA VA XAVOTIR BUZILISHLARI: ZAMONAVIY YONDASHUVLAR
Keywords:
fobiya, ijtimoiy fobiya, vahima buzilishi, umumiy xavotir buzilishi, obsesiv-kompulsiv buzilish, ICD-11, KXT, ERP, ACT, SSRI, SNRI, Oʻzbekiston, milliy klinik protokollar.Abstract
Ushbu maqolada fobiya va xavotir spektriga kiruvchi buzilishlarning zamonaviy tasnifi, klinik ko‘rinishlari va diagnostika yondashuvlari (ICD-11 mezonlari asosida) hamda dalillarga tayangan davolash strategiyalari yoritiladi. Kognitiv-xulqiy terapiya (KXT), ekspozitsiya-javobni oldini olish (ERP), qabul qilish va majburiyat terapiyasi (ACT), hushyorlikka asoslangan dasturlar (MBSR) kabi psixoterapevtik usullar bilan birga SSRI/SNRI guruhidagi dori vositalarining qo‘llanilishi, farmakoterapiyada xavfsizlik va nazorat tamoyillari muhokama qilinadi. Oʻzbekistonda ruhiy salomatlik bo‘yicha normativ-huquqiy yangiliklar, milliy klinik protokollarning joriy etilishi va ixtisoslashtirilgan markazlar faoliyati kontekstida amaliy tavsiyalar beriladi. Natijalar milliy va xalqaro manbalarga tayangan holda tahlil qilinadi hamda birlamchi bo‘g‘inda erta aniqlash, differensial tashxis va remissiyani saqlash bo‘yicha algoritmlar taklif etiladi.
References
1. World Health Organization. Clinical descriptions and diagnostic requirements for ICD-11 mental, behavioural and neurodevelopmental disorders. Geneva: WHO; 2023. (ICD-11 klinik ko‘rsatmalari). (iris.who.int)
2. World Health Organization. ICD-11: The global standard for diagnostic health information. (Rasmiy ICD-11 portali). (icd.who.int)
3. Rebello TJ, et al. Anxiety and Fear-Related Disorders in the ICD-11: Clinical utility compared with ICD-10. Psychiatry Research. 2019. (PubMed)
4. Kogan CS, et al. The Classification of Anxiety and Fear-Related Disorders in ICD-11. Depression and Anxiety. 2016. (PubMed)
5. Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi. “Vahima buzilishi” nozologiyasi boʻyicha milliy klinik protokollar. Toshkent, 2024 (SSV 2024-yil 9-sentabr, 290-sonli buyruq ilovasi). (api-portal)
6. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti. PQ-196-son qaror (2023-yil 19-iyun): Aholining ruhiy salomatligini mustahkamlashga doir chora-tadbirlar. (Lex.uz)
