MAQSUD SHAYXZODA QALAMIDA TARIX VA FOJIA: “MIRZO ULUGʻBEK” TRAGEDIYASINING BADIIY TALQINI
Keywords:
Maqsud Shayxzoda, Mirzo Ulug‘bek tragediyasi, tarixiy dramaturgiya, badiiy talqin, fojia janri, personaj obrazchilik, simvol va motiv, sahna kompozitsiyasiAbstract
Ushbu maqolada XX asr O‘zbek dramaturgiyasining yorqin namoyandasi Maqsud Shayxzoda ijodida tarix va fojianing badiiy izlanishi ko‘rib chiqiladi. “Mirzo Ulug‘bek” tragediyasi misolida muallifning tarixiy manbalarni (Barguzin, Qutbiddin, Al-Xorazmiy va boshqalar) badiiy fantaziya bilan uyg‘unlashtirish usullari, dramatik kompozitsiya tuzilishi va personajlarning ichki dunyo tasviri tahlil qilinadi. Asarda so‘z san’ati vositalari — metafora, poetik paralellizm, simbol va motivlar — fojianing kuchli estetik ta’sirini yaratuvchi asosiy omil sifatida yoritiladi. Muallif dramaturgik kulminatsiya, ichki monologlar va sahna zanjirlari orqali o‘quvchini tarixiy haqiqat va badiiy obraz o‘rtasidagi nozik chegaralar bilan tanishtirib, tomoshabin psixologiyasiga ta’sir etuvchi effektlarni yaratadi. Tadqiqotda “Mirzo Ulug‘bek” tragediyasi O‘zbek sahna san’ati va tarixiy tragediya janridagi o‘ziga xos o‘rni, janr rivojiga qo‘shgan hissasi hamda zamonaviy kritik qarashlar tahlil qilinadi.
References
1. Shayxzoda, M. (1975). Mirzo Ulug‘bek (tragediya). Tashkent: Yozuvchi.
2. Tursunov, A. (2000). O‘zbek dramaturgiyasi tarixi. Tashkent: Fan.
3. Xudoyberdiyev, M. (1991). Maqsud Shayxzoda: Hayoti va ijodi. Tashkent: O‘zbekiston.
4. Azizov, B. (2015). O‘zbek teatr san’ati: Tarixiy va zamonaviy talqinlar. Tashkent: Sharq.
5. Ismoilov, N. (2009). Shayxzodaning dramaturgiyasida tarix va fojia. Tashkent: Adabiyot va san’at.
6. Nurov, S. (2012). Maqsud Shayxzoda: Uyg‘onish va umid. Tashkent: O‘zbekiston.
7. Rahimov, S. (2010). O‘zbek dramaturgiyasining rivojlanishi: Ijtimoiy va badiiy yondashuvlar. Tashkent: Yangi asr avlodi.
8. Mirzaeva, D. (2016). Teatr va drama: Maqsud Shayxzodaning dramaturgik uslubi. Tashkent: Ilm-zar.
9. Shamsutdinova, M. (2018). Maqsud Shayxzoda: O‘zbek adabiyoti va teatrida izlanishlar. Tashkent: Akademnashr.
10. Saidov, R. (2011). O‘zbek tarixiy tragediyasi: Dramaturgiya va dramatik qurilish. Tashkent: San’at.
11. Alimov, M. (2014). Teatrda tarixiy yondashuvlar: Maqsud Shayxzoda va uning asarlari. Tashkent: Aql va tafakkur.
12. G‘afurov, B. (2005). O‘zbek adabiyoti va san’ati tarixi. Tashkent: O‘zbekiston.
13. O‘rmonov, M. (2003). Teatr va drama: Zamonaviy usullar va yondashuvlar. Tashkent: Fan va texnologiya.
14. Xo‘jaeva, R. (2017). O‘zbek teatrida simvolizm va uning o‘rni. Tashkent: Sharq nashriyoti.
15. Barnoeva, N. (2020). Maqsud Shayxzodaning asarlarida dramalar va obrazlar tahlili. Tashkent: Adabiyot va san’at.
