KUSHING SINDROMI: BUYRAK USTI BEZI GIPERFUNKSIYASI VA KLINIK YONDASHUVI
Keywords:
Kushing sindromi, buyrak usti bezi giperfunksiyasi, kortizol, ACTH, gipofiz adenomasi, adrenal adenoma, endokrin kasallik.Abstract
Kushing sindromi — buyrak usti bezidan yoki gipofizdan ortiqcha kortizol ajralishi natijasida yuzaga keladigan murakkab endokrin sindrom hisoblanadi. U asosan buyrak usti bezining giperfunksiyasi, ACTH (adrenokortikotrop gormon) sekretsiyasining oshishi yoki uzoq muddat davomida eksogen glukokortikoidlarni qabul qilish bilan bog‘liq. Kasallik klinik jihatdan markaziy semirish, “oycha yuz”, arterial gipertenziya, giperglikemiya, mushak atrofiyasi, osteoporoziya, teri o‘zgarishlari va psixik buzilishlar bilan namoyon bo‘ladi. Kushing sindromini tashxislashda gormonal tekshiruvlar, vizualizatsion usullar (MRT) va klinik ko‘rsatkichlar muhim ahamiyatga ega. Davolash esa sindromning sababi va shakliga qarab jarrohlik, medikamentoz yoki radiologik usullar orqali amalga oshiriladi. Kasallikni erta aniqlash va multidissipliner yondashuv bemor salomatligini saqlab qolishda hal qiluvchi omillardandir.
References
1. Jameson J.L., Fauci A.S., Kasper D.L., Hauser S.L., Longo D.L., Loscalzo J. Harrison's Principles of Internal Medicine. 20th edition. New York: McGraw-Hill Education; 2018.
2. Melmed S., Polonsky K.S., Larsen P.R., Kronenberg H.M. Williams Textbook of Endocrinology. 14th edition. Elsevier; 2020.
3. Nieman L.K., Biller B.M.K., Findling J.W. et al. “The diagnosis of Cushing’s syndrome: an Endocrine Society Clinical Practice Guideline.” J Clin Endocrinol Metab. 2008;93(5):1526–1540.
4. Tursunov A. Sh. Endokrin kasalliklar diagnostikasi va davosi. – Toshkent: O‘zbekiston tibbiyot nashriyoti, 2021. – 276 b.
5. To‘laganov R.R., Turg‘unov O.A. “Buyrak usti bezining kasalliklari: klinik tashxis va davolash yo‘llari.” // Tibbiyotda innovatsiyalar, 2022, №4, B. 45–51.
6. World Health Organization (WHO). Cushing Syndrome Fact Sheet. https://www.who.int
7. Nieman L.K. “Cushing’s syndrome: update on signs, symptoms and biochemical screening.” Eur J Endocrinol. 2015;173(4):M33–M38.
8. Qurbonov D.J., Islomova N.S. “Endokrin kasalliklarda klinik ko‘rinishlar va tashxisda zamonaviy yondashuvlar.” // O‘zbekiston Tibbiyoti Jurnali, 2023, №2, B. 58–63.
9. Ilyasova D. M. “Kushing sindromining laborator tashxisi va davolash protokollari.” // Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Ilmiy Xabarlari, 2023, №1, B. 72–76.

